Czym są zaburzenia osobowości? Objawy, klasyfikacja i rodzaje

Zaburzenia osobowości to skomplikowane zaburzenia psychiczne, które dotykają nas w sposobie myślenia, odczuwania i zachowywania się. Często prowadzą do dużego stresu oraz mają negatywny wpływ na nasze życie, relacje z innymi oraz postrzeganie siebie. Osoby z zaburzeniami osobowości doświadczają trudności w radzeniu sobie ze stresem, budowaniu więzi emocjonalnych i rozwiązywaniu problemów. Czym dokładnie są te zaburzenia i jak się je leczy? W tym artykule przybliżę te kwestie, wyjaśniając, czym są zaburzenia osobowości, jakie są ich objawy i jak się klasyfikują.

Czym są zaburzenia osobowości?

Zaburzenia osobowości to zaburzenia, które wpływają na naszą zdolność do efektywnego funkcjonowania w codziennym życiu. Osoba z zaburzeniem osobowości zmaga się z trudnościami, które nie tylko wpływają na jej relacje z innymi, ale także na to, jak postrzega siebie i jak reaguje na codzienne sytuacje. Takie osoby mogą mieć problem z rozwiązywaniem problemów i nawiązywaniem relacji. Mogą tez mieć trudności z reagowaniem na stres w sposób, który nie powoduje dalszych trudności.

Objawy zaburzeń osobowości

Główne objawy zaburzeń osobowości to:

Trwałe trudności w relacjonowaniu się do siebie i innych. Możemy mieć trudności z budowaniem bliskich relacji, rozumieniem i rozwiązywaniem problemów.
Częste i intensywne reakcje emocjonalne, które są trudne do kontrolowania.
Wzorce myślenia, które mogą być sztywne i trudne do zmiany, pomimo ich negatywnego wpływu na życie.

Warto pamiętać, że zaburzenia osobowości nie są wynikiem chwilowych problemów ani negatywnych doświadczeń. Dotyczą sposobu myślenia, czucia i zachowania, które utrzymują się przez dłuższy czas.

Rodzaje zaburzeń osobowości

Zaburzenia osobowości dzielą się na trzy główne grupy, zwane klasami. Każda z nich charakteryzuje się specyficznymi objawami i reakcjami emocjonalnymi.

1. Klasa A – zaburzenia osobowości dziwaczne i ekscentryczne

Osoby z zaburzeniami osobowości w tej klasie często mają trudności z nawiązywaniem relacji interpersonalnych i zachowują się w sposób, który może być postrzegany jako dziwny lub ekscentryczny. Do zaburzeń osobowości w tej grupie należą:

Zaburzenie osobowości paranoiczne:
Osoby z tym zaburzeniem często podejrzewają innych o złe intencje. Mogą czuć się atakowane przez innych, nawet gdy nie ma ku temu żadnych dowodów.
Zaburzenie osobowości schizotypowe:
Charakteryzuje się lękiem społecznym i dziwacznymi przekonaniami (np. przekonaniem, że ma się nadprzyrodzone moce).
Zaburzenie osobowości schizoidalne:
Osoby z tym zaburzeniem wydają się być odizolowane i niezainteresowane relacjami z innymi. Preferują samotność i często są postrzegane jako chłodne i zdystansowane.

2. Klasa B – zaburzenia osobowości dramatyczne, emocjonalne i niestabilne

Zaburzenia osobowości w tej klasie są związane z emocjonalnymi i impulsywnymi reakcjami, które prowadzą do trudności w kontrolowaniu swoich emocji i zachowań. Do tych zaburzeń należą:

Zaburzenie osobowości narcystycznej:
Osoby z tym zaburzeniem mają wyolbrzymione poczucie własnej wartości, poszukują podziwu i często nie dostrzegają potrzeb innych ludzi.
Zaburzenie osobowości antyspołecznej:
Osoby z tym zaburzeniem często łamią normy społeczne, działają impulsywnie i nie mają wyrzutów sumienia z powodu swoich działań.
Zaburzenie osobowości borderline (borderline):
Osoby z tym zaburzeniem doświadczają niestabilnych emocji, zmieniającego się obrazu siebie oraz mają trudności w utrzymaniu stabilnych relacji.
Zaburzenie osobowości histrioniczne:
Charakteryzuje się silnym pragnieniem bycia w centrum uwagi, nadmiernym dramatyzowaniem oraz zmieniającym się zachowaniem w celu zwrócenia na siebie uwagi.

3. Klasa C – zaburzenia osobowości lękowe i nieśmiałe

Zaburzenia osobowości w tej klasie są związane z silnym lękiem, nieśmiałością oraz trudnościami w podejmowaniu decyzji i działaniu w sytuacjach społecznych. Do tej grupy należą:

Zaburzenie osobowości obsesyjno-kompulsyjnej (OCPD) :
Osoby z tym zaburzeniem mają skłonność do perfekcjonizmu i sztywności, a ich życie jest zdominowane przez dążenie do kontroli i porządku.
Zaburzenie osobowości zależnej:
Osoby z tym zaburzeniem mają trudności z podejmowaniem decyzji samodzielnie, często czują się zależne od innych i obawiają się odrzucenia.
Zaburzenie osobowości unikającej:
Charakteryzuje się lękiem przed odrzuceniem i silną nieśmiałością, co sprawia, że osoba unika sytuacji społecznych, mimo że pragnie nawiązywać relacje.

Jak diagnozuje się zaburzenia osobowości?

Aby zdiagnozować zaburzenie osobowości, specjalista opiera się na wytycznych zawartych w DSM-5 (Podręcznik Diagnostyki i Statystyki Zaburzeń Psychicznych). Diagnostyka zaburzenia osobowości wymaga, aby występowały wszystkie lub niemal wszystkie objawy określone dla danego zaburzenia.

Aby postawić diagnozę, muszą być spełnione określone kryteria:

Zaburzenia w postrzeganiu siebie i innych – Osoby z zaburzeniem osobowości mają trudności w rozumieniu siebie i relacji z innymi ludźmi.
Patologiczne cechy osobowości – Te cechy są głęboko zakorzenione i utrzymują się przez dłuższy czas.
Długotrwałość i sztywność – Objawy muszą utrzymywać się przez długi czas i być widoczne w różnych sytuacjach życiowych.
Niezależność od kultury i etapu rozwoju – Objawy nie mogą być wynikiem norm kulturowych ani fazy rozwoju danej osoby.
Brak wpływu czynników zewnętrznych – Objawy nie mogą być spowodowane przez substancje, leki czy problemy medyczne.

Leczenie zaburzeń osobowości

Choć zaburzenia osobowości są trudne do leczenia, odpowiednia psychoterapia może pomóc osobom dotkniętym tymi zaburzeniami w radzeniu sobie z objawami i poprawie jakości życia. Psychoterapia długoterminowa jest najskuteczniejszym sposobem leczenia, a jej celem jest pomoc w rozumieniu siebie, swoich emocji i interakcji z innymi.

Czasami leczenie wspomagane jest przez leki, które pomagają w łagodzeniu objawów, takich jak depresja, lęk czy impulsywność. Jednak leki nie są głównym sposobem leczenia zaburzeń osobowości.

Podsumowanie

Zaburzenia osobowości są trudne do zdiagnozowania, ale dzięki odpowiedniej psychoterapii można z nimi skutecznie pracować. Właściwa pomoc może pomóc osobom z zaburzeniami osobowości poprawić jakość życia. Zbudować zdrowsze relacje z innymi i rozwinąć umiejętności radzenia sobie z trudnymi emocjami. Dzięki połączeniu psychoterapii z odpowiednim wsparciem medycznym, osoby z zaburzeniami osobowości mogą prowadzić satysfakcjonujące życie.